Jaap Hoekzema woont tijdelijk in Kigali, de hoofdstad van Rwanda en doet daar wat hij het liefste doet, foto’s maken. Elke foto heeft een eigen verhaal en maakt emoties los, want Jaap focust op de echtheid van het leven. Het leven in Rwanda. Het leven van mensen.
Wie ziet jou?
‘Het hek gaat langzaam dicht, zijn benen nog net zichtbaar. Ik maak een foto en denk: wie ben je eigenlijk. Je staat letterlijk en figuurlijk achter een deur. Je bent aanwezig, je bent een radartje in het geheel van dit bedrijf, maar ook van de maatschappij. En toch, wie ziet jou? Wie ziet jou echt? Wat stel je voor in deze maatschappij?’
Jaap kwam bij het braakliggende bouwterrein om een foto te maken van het gebouw ernaast, maar werd geraakt door de man die het terrein bewaakte. Hij maakte foto’s van de man, zijn huis en het hek. Foto’s die meer raken dan de architectonische schoonheid waarvoor hij kwam, want zoals Jaap het zegt: ‘Het beeld van zijn benen die onder het hek doorsteken straalt voor mij zoveel eenzaamheid uit. Helemaal alleen op een groot braakliggend terrein als bewaker in een klein, zelfgebouwd hutje. Naast een bouwput en grote, moderne gebouwen. In deze maatschappij is zijn positie onbetekenend. Als er belangrijke mannen met helmen en papieren komen kijken, wordt hij niet gezien. Toch is hij een radar in het geheel, want hij bepaalt wie er wel het terrein op komt en wie niet. Hij heeft een plek en ís een persoon en dat liet hij mij ook zien.’
Ik bén iemand
‘Vlak voor het hek dicht ging, vroeg ik of ik foto’s van hem mocht maken. Hij deed zijn pet af en stond daar. Hij keek me vorsend aan, kroop niet weg maar zág mij en ik zag hem. Ik spreek geen Kinyarwanda, hij geen Engels, maar met handen en voeten spraken we met elkaar. Wat ik zag was een normale vent. Hij stond met zijn eigen trots op de foto en was niet zielig. Ik zag ‘m denken: ‘Je kunt wel mooi een foto van mij maken, maar ik bén ook iemand.’
Het doet Jaap denken aan een quote van Margaret Mead, waarin ze stelt dat de eerste tekenen van een samenleving zijn dat mensen voor elkaar zorgden en gebroken botten verzorgden. Het roept de vraag op, hoe doen we dat tegenwoordig? Hoe laten we zien dat we zorgen en onze medemens in de maatschappij beschermen. Mensen die onzichtbaar zijn en tegelijk net zo goed mens zijn. ‘Ik wil met mijn foto’s ze juist achter dat hek van onzichtbaarheid vandaan halen, zodat ze niet langer verstopt zijn, maar ze een plek geven in de maatschappij’, zegt Jaap hierop.
Hoopvolle gebouwen
De moderne, nieuwe gebouwen laten de groei van Rwanda zien. Hoe modern het land is en hoe goed ze meekomen en streven om het meest succesvolle land te zijn van Afrika. Maar uiteindelijk zijn het niet de grote gebouwen die het verschil maken in welk land dan ook, maar de manier waarop we mensen behandelen. Zodat ze zich niet hoeven te verstoppen achter hekken en in onbetekenende hutjes.